Παρτιζάνος: Η άλλη 11η Σεπτεμβρίου, πως ένα ποδοσφαιρικό γήπεδο έγινε τόπος μαρτυρίου

Δημοσιεύθηκε: 12/09/2018

Η 11η Σεπτεμβρίου είναι σε όλους γνωστή για τα τραγικά γεγονότα με τους δίδυμους πύργους στην Αμερική. Υπάρχει όμως και μια άλλη λιγότερο γνωστή, μα πολύ σημαντική επέτειος την ίδια μέρα.

Συγκεκριμένα στις 11 Σεπτέμβρη 1973, στρατιωτικό πραξικόπημα με επικεφαλής τον στρατηγό Αουγκούστο Πινοσέτ, καθοδηγούμενο από τις ΗΠΑ, ανέτρεψε την κυβέρνηση του Σαλβαδόρ Αλιέντε στην Χιλή. Η χούντα του Πινοσέτ, επέβαλε ένα καθεστώς τρόμου όπου χιλιάδες δολοφονήθηκαν, δεκάδες χιλιάδες φυλακίστηκαν, εκατοντάδες χιλιάδες αναγκάστηκαν να γίνουν πολιτικοί πρόσφυγες και όλες οι αριστερές και συνδικαλιστικές οργανώσεις κηρύχτηκαν παράνομες.

Το πραξικόπημα και γενικότερα τα γεγονότα στην Χιλή εκείνη την περίοδο αποτελούν ένα πολύ σημαντικό ιστορικό μάθημα και αξίζουν μελέτης ιδιαίτερα για όσους από μας πιστεύουμε σε μια άλλη κοινωνία όπου δεν θα υπάρχει καπιταλισμός, καθώς τα όνειρα και οι αυταπάτες για τον ειρηνικό δρόμο ανατροπής του καπιταλισμού και του κοινοβουλευτικού περάσματος στο σοσιαλισμό (όπως πίστευε τότε ο Αλιέντε) έγιναν θρύψαλα μπροστά στην αμείλικτη πραγματικότητα: Μόνο αν συντριβούν θα χάσουν την εξουσία τους οι αιμοσταγείς καπιταλιστές και η άρχουσα τάξη.

Όμως ήταν ένας ηγέτης που αξίζει τιμής και σεβασμού, αφού πολέμησε μέχρι τέλους για τις ιδέες του και έπεσε μαχόμενος με το όπλο στο χέρι, ακόμα κι όταν οι φασίστες είχαν περικυκλώσει και βομβάρδιζαν το προεδρικό μέγαρο. Δεν επέλεξε (αν και μπορούσε) να διαφύγει και αρνήθηκε να παραιτηθεί και να παραδοθεί με αντάλλαγμα την ζωή του. Πέθανε μαζί με τον λαό που πίστεψε σε αυτόν. Τα τελευταία του λόγια λίγο πριν πεθάνει ήταν:

Έχουν δύναμη και θα είναι σε θέση να μας εξουσιάζουν, αλλά οι κοινωνικές διεργασίες δεν μπορεί να εμποδιστούν ούτε από το έγκλημα, ούτε από τη δύναμη. Η ιστορία είναι δική μας και οι άνθρωποι κάνουν την ιστορία.

…Να πηγαίνετε προς τα εμπρός γνωρίζοντας ότι, αργά ή γρήγορα, οι μεγάλες λεωφόροι θα ανοίξουν και πάλι και οι ελεύθεροι άνθρωποι θα περπατούν μέσα από αυτές για να χτίσουν μια καλύτερη κοινωνία…

Ζήτω η Χιλή! Ζήτω οι άνθρωποι! Ζήτω οι εργαζόμενοι!”

Το όπλο που κρατούσε του το είχε χαρίσει ο Φιντέλ Κάστρο, που είχε πει:

«Είχαμε καλό λόγο και προαίσθημα όταν δωρίσαμε στον Αλιέντε εκείνο το τουφέκι…. Ποτέ ένα τουφέκι δεν υπερασπίστηκε καλύτερα το καλό των ταπεινών, το καλό των εργατών και των αγροτών της Χιλής! Κι αν κάθε εργάτης και κάθε αγρότης είχαν στα χέρια τους ένα τουφέκι σαν κι αυτό, δεν θα είχε γίνει το φασιστικό πραξικόπημα»….

Το Estadio Nacional ως τόπος μαρτυρίου

Το Εθνικό Στάδιο της Χιλής, που πλέον ονομάζεται Βίκτορ Χάρα, μετατράπηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης αντιφρονούντων στις πρώτες μόλις ώρες του πραξικοπήματος του Πινοσέτ.

Στα αποδυτήρια και τις εξέδρες του, εξελίχθηκαν κάποιες από τις πιο μαύρες στιγμές της ιστορίας της Χιλής, έγινε τόπος βασανιστηρίων και εκτελέσεων… Εκεί άφησαν την τελευταία τους πνοή χιλιάδες άνθρωποι, μεταξύ των οποίων και ο δημοφιλής δημιουργός, τραγουδιστής, συνθέτης και ποιητής, Βίκτορ Χάρα.

Ο Χάρα εκτελέστηκε στα αποδυτήρια του Εθνικού σταδίου της Χιλής, αφού πρώτα οι βασανιστές του έσπασαν τα δάχτυλα των χεριών του κι έπειτα τον ανάγκασαν να παίξει κιθάρα. Απτόητος, έπαιξε ένα αντιφασιστικό τραγούδι … Ο στρατιωτικός εξοργίστηκε και βάζοντάς του το πιστόλι στον κρόταφο τον εκτέλεσε εν ψυχρώ.

Στις τσέπες του βρέθηκε ένα μισοτελειωμένο ποίημα… “η σιωπή και οι κραυγές θα είναι το τέλος του τραγουδιού μου”… Όμως δεν ήταν αυτό το τέλος. Λίγες ημέρες αργότερα, στο παπούτσι ενός συγκρατούμενού του βρέθηκε το τελευταίο του ποίημα με δύο τίτλους. “Somos cinco mil” Είμαστε πέντε χιλιάδες” ή “Το στάδιο της Χιλής”…

“Το στάδιο έγινε συνώνυμο της βαναυσότητας του καθεστώτος. Ο θάνατος αντικατέστησε το ποδόσφαιρο ως δημόσιο θέαμα. Έκαναν απερίγραπτες πράξεις. Τώρα είναι ποδοσφαιρικό γήπεδο”, θυμάται ο Ρενέ Κάστρο, ένας από τους φυλακισμένους την περίοδο της χούντας.

Ένας άλλος κρατούμενος ο Μένο Μπαράλες, θυμάται για τις μαρτυρικές στιγμές που έζησε στο στάδιο: “Κάθε μέρα άφηναν είκοσι, πενήντα ανθρώπους να φεύγουν. Τα ονόματα τους τα ανακοίνωναν από τα μεγάφωνα. Τους ανάγκαζαν να υπογράφουν ένα έγγραφο που έλεγε ότι δεν είχαν άσχημη μεταχείριση κατά την διάρκεια της παραμονής τους εκεί. Ήταν το τίμημα που έπρεπε να πληρώσεις για την ελευθερία σου. Ελπίζαμε να είμαστε στις λίστες της ελευθερίας.”.

Τα αποδυτήρια και οι χώροι του γηπέδου μετατράπηκαν σε φυλακές ενώ σύμφωνα με τον Ερυθρό Σταυρό οι κρατούμενοι στο στάδιο έφθασαν τους 7.000. Όσοι δεν εκτελέστηκαν αλλά βασανίζονταν, για να τους αφήσουν έπρεπε να υπογράψουν ένα χαρτί που έλεγε ότι δεν κακοποιήθηκαν!

Τα όσα διαδραματίστηκαν στο Estadio Nacional στιγμάτισαν για πάντα και το ποδόσφαιρο της Χιλής… Αλλά και εξευτέλισαν όσο ποτέ άλλοτε την Παγκόσμια Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου που ένιψε τας χείρας της, μπροστά σε μια τραγική πραγματικότητα…

Στο Εθνικό Στάδιο της Χιλής είχε προγραμματιστεί να διεξαχθεί ο αγώνας ρεβάνς ανάμεσα στη Χιλή και την Σοβιετική Ένωση για τα προκριματικά του Μουντιάλ της Γερμανίας, του 1974. Ο αγώνας της Μόσχας πραγματοποιήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου και ενώ το κλίμα ανάμεσα στις δύο χώρες ήταν τεταμένο, καθώς η Σοβιετική Ένωση διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις με την Χιλή, αμέσως μετά την εγκαθίδρυση της χούντας του Πινοσέτ.

Οι δύο ομάδες έμειναν στο 0-0, με τον διαιτητή να σφυρίζει προκλητικά υπέρ της Χιλής που απλά… δεν έπρεπε να χάσει με εντολή του δικτάτορα. Ο επαναληπτικός είχε προγραμματιστεί να διεξαχθεί στις 21 Νοεμβρίου στο Εθνικό Στάδιο… Ακολούθησε το θέατρο του παραλόγου…

Η Σοβιετική Ενωση, αρνήθηκε να αγωνιστεί στον χώρο όπου καθημερινά βασανίζονταν και εκτελούνταν εκατοντάδες άνθρωποι. Η ποδοσφαιρική ομοσπονδία της Χιλής πρότεινε την διεξαγωγή της ρεβάνς σε άλλο γήπεδο αλλά το καθεστώς ήταν ανένδοτο. Το παιχνίδι έπρεπε να γίνει στο Εστάδιο Νασιονάλ για να μπορέσει να δείξει η χούντα στον υπόλοιπο κόσμο πως όλα κυλούν ομαλά στη Χιλή.

Η Σοβιετική Ενωση έκανε επίσημη διαμαρτυρία στην Παγκόσμια Ομοσπονδία, επικαλούμενη ανθρωπιστικούς λόγους. Και τότε ο Στάνλεϊ Ράους, πρόεδρος της ΦΙΦΑ, πήρε την απόφαση να στείλει στη Χιλή μια αντιπροσωπεία για να εξακριβώσει εάν όλα ήταν υπό έλεγχο. Λιμουζίνες παρέλαβαν τους Αμπίλιο Ντ Αλμέιδα και Χέλμουτ Κάιζερ από το αεροδρόμιο… Έμειναν στην προεδρική σουίτα του καλύτερου ξενοδοχείου και στο γήπεδο είδαν μόνο κάποια επιλεγμένα σημεία.

Η επίσκεψη… κωμωδία ολοκληρώθηκε με την αντιπροσωπεία της ΦΙΦΑ να δίνει την έγκρισή της για την διεξαγωγή του αγώνα. Έναν χρόνο αργότερα, οι Τάιμς αποκάλυψαν το εμπιστευτικό έγγραφο των δύο προς τον Ράους: “Όλα είναι στην εντέλεια, πρόκειται για μια όμορφη πόλη με καλές συγκοινωνίες και δρόμους. Το γήπεδο χρησιμοποιείται σαν ανακριτικό κέντρο αλλά σύντομα θα εκκενωθεί και θα είναι έτοιμο για αθλητικές δραστηριότητες”, ανέφερε η έκθεσή τους.

Το πιο ντροπιαστικό γκολ στην ιστορία του ποδοσφαίρου

Ο αγώνας αποφασίστηκε να διεξαχθεί κανονικά στις 21 Νοεμβρίου. Η Σοβιετική Ένωση ενημέρωσε πως δεν θα συμμετείχε. Όμως οι ποδοσφαιριστές της Χιλής δεν το γνώριζαν. Ο Πινοσέτ είχε μια έξοχη ευκαιρία για άρτο και θεάματα και την εκμεταλλεύτηκε. Λίγο πριν από την σέντρα, στη φυσούνα, οι παίκτες της Χιλής αντιλήφθηκαν ότι θα έπαιζαν δίχως αντίπαλο. Το στάδιο κατάμεστο.

Ο Βαλντέζ, αρχηγός της ομάδας, τόλμησε να αντιδράσει: “Δεν θα βγάλω τους παίκτες μου να παίξουν χωρίς αντίπαλο”… Και τότε είδε ένας στρατιωτικό να σημαδεύει στον κρόταφο έναν συμπαίκτη του, τον Φιγκερόα και να του λέει: “Μην επιμένεις”. Οι Χιλιανοί μπήκαν στο γήπεδο και σκόραραν σε κενή εστία. Έπειτα, έπαιξαν διπλό!!! Με το βλέμμα στραμμένο στο χόρτο. Με τα μάτια κατεβασμένα. Η Χιλή προκρίθηκε στα τελικά του Μουντιάλ έπειτα από 12 χρόνια.

Στα γερμανικά γήπεδα, η Χιλή δεν σκόραρε παρά μόνο μια φορά… Στην πρεμιέρα κατά των Γερμανών, ο φορ της ομάδας, Κάρλος Καζέλι αποβλήθηκε. Το καθεστώς φυλάκισε την μητέρα του, ως αντίποινα για την αποβολή του γιου της. Το 1988 ο Καζέλι τόλμησε να βγει στην τηλεόραση μαζί με την μητέρα του, λέγοντας στον κόσμο την αλήθεια και καλώντας τον να καταψηφίσει τον Πινοσέτ. Όμως εκείνον τον αγώνα δεν τον ξέχασε. Όπως και κανείς άλλος. Τον αγώνα που ο Εντουάρντο Γκαλεάνο χαρακτήρισε ως τον “πιο θλιβερό στην ιστορία του ποδοσφαίρου”…

Οπαδοί στο Μουντιάλ του 1974 στη Γερμανία σηκώνουν πανό εναντίον της χούντας στη Χιλή