Όλα σε θυμίζουν

Δημοσιεύθηκε: 17/09/2012

Η μέρα κείνη δε θ’ αργήσει
που μπρος μου θα σε ξαναδώ
το φως του ήλιου θα ραγίσει
και συ θα τρέχεις προς τα δω

θε να σκορπά το μέτωπό σου
χρυσή βροχή στον ουρανό
και θα ‘ν’ τ’ ωραίο πρόσωπό σου
κι απ’ το φεγγάρι πιο χλωμό

Κι όταν θα σμίξουν οι καρδιές μας
όλα θα λάμψουνε αλλιώς
και θα χαθεί μες τις σκιές μας
όλος ο κόσμος ο παλιός

Η μέρα κείνη δε θ’ αργήσει
κυνηγημένο μου πουλί
σε πήρε κάποτε η δύση
σε ξαναφέρνει η ανατολή

Σαν σήμερα πριν από 30 χρόνια χάθηκε ο γνωστός σε όλους μας Κυπριακής Καταγωγής μουσικοσυνθέτης Μάνος Λοΐζος. Ένας από τους μεγαλύτερους τους είδους που άφησε πίσω του αμέτρητα γνωστά τραγούδια να σιγοτραγουδάμε και να σφυράμε.

Ο Εμμανουήλ Λοΐζος γεννήθηκε στις 22 Οκτωβρίου1937 στο χωριό Άγιοι Βαβατσινιάς της επαρχίας Λάρνακας. Ήταν το μοναδικό παιδί του Ανδρέα Λοΐζου και της Δέσποινας Μανάκη, κόρης γεωπόνου από τη Ρόδο. Η οικογένειά του μετακόμισε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου προς αναζήτηση καλύτερης τύχης, όταν ο Μάνος ήταν επτά ετών.

Με τη μουσική ασχολήθηκε από τα μαθητικά του χρόνια. Γράφτηκε σε τοπικό Ωδείο και άρχισε να μαθαίνει βιολί, αλλά κατέληξε στην κιθάρα. Μετά την αποφοίτησή του από το Αβερώφειο Γυμνάσιο της Αλεξάνδρειας το 1955 ήλθε στην Αθήνα και γράφτηκε αρχικά στη Φαρμακευτική Σχολή και στη συνέχεια στην ΑΣΟΕΕ. Στις αρχές του 1960 ήλθε η μεγάλη στροφή στη ζωή του, όταν αποφάσισε να εγκαταλείψει τις σπουδές του και να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη μουσική.

Για να επιβιώσει κάνει διάφορες δουλειές, από γκαρσόνι σε ταβέρνα μέχρι γραφίστας και διακοσμητής. Το 1962 έρχεται σε επαφή με τον Μίμη Πλέσσα, ο οποίος μεσολαβεί στη «Φίλιπς» για την ηχογράφηση του πρώτου του τραγουδιού. Είναι το «Τραγούδι του δρόμου», ελληνική απόδοση του Νίκου Γκάτσου σ’ ένα ποίημα του Λόρκα με ερμηνευτή τον Γιώργο Μούτσιο.

Το Απρίλιο του 1962 έγινε ιδρυτικό μέλος και αντιπρόεδρος στο Σύλλογο Φίλων Ελληνικής Μουσικής (ΣΦΕΜ), με στόχο τη στήριξη του έργου του Μίκη Θεοδωράκη, αλλά και την προβολή νέων δημιουργών. Στις τάξεις του συλλόγου θα βρεθούν πολύ γρήγορα ο Χρήστος Λεοντής, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Διονύσης Σαββόπουλος, η Μαρία Φαραντούρη, ο Νότης Μαυρουδής, ο Φώντας Λάδης, ο Μάνος Ελευθερίου και πολλοί άλλοι. Αναλαμβάνει τη διεύθυνση της χορωδίας του συλλόγου και με αυτή συμμετέχει το καλοκαίρι στις παραστάσεις της μουσικής επιθεώρησης του Μίκη Θεοδωράκη «Όμορφη Πόλη» που ανεβαίνει με μεγάλη επιτυχία στο Θέατρο Παρκ.

Προσωπική ζωή

Τον Μάρτιο του 1965 παντρεύεται τη Μάρω Λήμνου, τη μετέπειτα συγγραφέα παιδικών βιβλίων, γνωστή ως Μάρω Λοΐζου. Ένα χρόνο αργότερα, τον Αύγουστο του 1966, θα γεννηθεί η κόρη τους Μυρτώ. Τα επόμενα χρόνια θα είναι αρκετά δημιουργικά για τον συνθέτη. Γράφει τραγούδια και μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο.
Το 1967 η χούντα είναι πια γεγονός στην Ελλάδα και ο Μάνος Λοΐζος εξαιτίας των αριστερών του πεποιθήσεων, καταφεύγει στο Λονδίνο, όπου και μένει εκεί περίπου για 6 μήνες. Τότε, καταπιάνεται με τη μελοποίηση των στίχων ενός σημαντικού επίσης αριστερών φρονημάτων, Τούρκου στιχουργού του Ναζίμ Χικμέτ με τη συμβολή του Γιάννη Ρίτσουγια την ελληνική απόδοση των στίχων. Στις 17 Νοεμβρίου της ίδιας χρονιάς συλλαμβάνεται στο σπίτι του στο Χολαργό.

Σταθμοί στην πορεία του αποτελούν ο πρώτος ολοκληρωμένος δίσκος με τον τίτλο «Σταθμός» το 1968 με σπουδαία τραγούδια, όπως το «Δελφίνι-δελφινάκι», «Η δουλειά κάνει τους άντρες» και άλλα, «οι Θαλασσογραφίες» το 1970 με πολύ σημαντικές επιτυχίες, όπως η «Γοργόνα», «Τα δέκα παλικάρια», «Έχω έναν καφενέ», ο δίσκος «Να ‘χαμε τι να ‘χαμε» το 1972, όπου ξεχωρίζουν ιδιαίτερα «Το ζεϊμπέκικο της ευδοκίας», «Ήλιε μου σε παρακαλώ», «Πάνε να πεις», «Τα τραγούδια της Χαρούλας» το 1979 με υπέροχα κομμάτια, όπως «Γύφτισσα τον εβύζαξε», «Πες μου πως γίνεται», «Φαντάρος» και πολλά ακόμα.

Ιστορικές συμπράξεις

Τις μελωδίες του Μάνου Λοΐζου έντυσαν με λόγια κυρίως οι Φώντας Λάδης, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Γιάννης Νεγρεπόντης, Μανώλης Ρασούλης, Πυθαγόρας. Τα περισσότερα από τα κομμάτια ερμήνευσαν μοναδικά οι Γιάννης Καλατζής, Γιώργος Νταλάρας, Χάρις Αλεξίου, Δημήτρης Ευσταθίου, Μαρίζα Κωχ, Ελένη Ροδά.

Με την κατάλυση της δικτατορίας των συνταγματαρχών, ο Λοΐζος ανάμεσα σε άλλους σπουδαίους καλλιτέχνες, μεταξύ αυτών και ο Μίκης Θεοδωράκης, η Μελίνα Μερκούρη, παίρνει μέρος σε μια ιστορική συναυλία που πραγματοποιείται στο Παναθηναϊκό Στάδιο, με πλήθος κόσμου να το έχει κυριολεκτικά κατακλύσει.

Προσωπικότητα

Υπήρξε ένας άνθρωπος χαμηλών τόνων, ευγενής, ιδιαίτερα προσιτός μ’ ένα μελαγχολικό χαμόγελο, απόρροια όλων των κοινωνικών και πολιτικών του αναζητήσεων. Είχε, όμως και πολύ χιούμορ, βρίσκοντας συχνά καταφύγιο σ’ αυτό. Κουβαλούσε πάντα το άρωμα της γενέτειρας του, Αλεξάνδρειας, ενώ την ίδια στιγμή αντιλαμβανόταν τους ρυθμούς της Δύσης και συγχρονιζόταν μ’ αυτούς.

Ήταν χαρισματικός, με αστείρευτο ταλέντο, κάνοντας συχνά δύσκολες συνθέσεις, όμως η μουσική που έγραφε, χαρακτηρίζεται από μια πρωτόγνωρη αγνότητα. Δεν κατασκεύαζε τίποτα. Ο ίδιος συνήθιζε να λέει: «Είμαι μια πορτοκαλιά που κάνει πορτοκάλια.» Τόσο φυσικό ήταν για εκείνον να γεννάει μουσική, όσο φυσικό είναι μια πορτοκαλιά να κάνει πορτοκάλια.

Ήταν πολύ ευαίσθητη και ταξιδιάρικη ψυχή. Χαρακτηριστική είναι μια ιστορία που θυμάται ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, σε μια συναυλία όπου ο Λοΐζος ενώ ήταν με γυρισμένη τη πλάτη στο κοινό διευθύνοντας την ορχήστρα, ξαφνικά σταμάτησε να κουνά τα χέρια του κοιτάζοντας στο βάθος. Οι μουσικοί σταμάτησαν να παίζουν. Η ματιά του είχε σκαλώσει στο ολόγιομο φεγγάρι που στεκόταν πάνω από τα κεφάλια τους. Πλησίασε στο μικρόφωνο και είπε.: «Το είδατε το φεγγάρι;».

Τα τραγούδια του

Το ύφος και το θέμα των τραγουδιών του ήταν κυρίως πολιτικό, χαρακτηρίζοντας μαζί με το Θεοδωράκη ολόκληρη την περίοδο της Χούντας. Το τραγούδι «Αχ χελιδόνι μου» σε στίχους του Παπαδόπουλου αποτελεί το αποκορύφωμα της πορείας του εκφράζοντας όλη τη σκοτεινιά και το αδιέξοδο της εποχής, τη θλίψη και την προσπάθεια να φυλακίσουν κάθε ελεύθερη ψυχή που αντιστεκόταν στο φασισμό.

Ήταν βαθιά πολιτικά σκεπτόμενος άνθρωπος με επιτυχημένες στιχουργικές απόπειρες, όπως «Τσε», «Σ’ ακολουθώ», «Πρώτη Μαΐου», «Καλημέρα ήλιε» καθώς και με πολλές αξεπέραστες ερμηνείες , με το κομμάτι «Η μέρα εκείνη δεν θ’ αργήσει» να πρωτοστατεί.

Δεν δίσταζε να κάνει και «παιχνίδια» στη μουσική του κυρίως στα λαϊκά κομμάτια, αναδεικνύοντας μιαν άλλη πτυχή του, ζωηρή, ελκυστική και με το δικό του μοναδικό χρώμα. Ένα υπέροχο δείγμα που δείχνει τους φοβερούς μουσικούς ελιγμούς που έκανε, είναι το τραγούδι «Μάνα δεν φυτέψαμε» σε στίχους του Παπαδόπουλου, όπου ενώνει τρεις μελωδίες σε μία. Το αποτέλεσμα είναι απίθανο. Ξεκινάει με ζεϊμπέκικο, παρεμβάλλεται ένα μικρό κομμάτι χασάπικο, για να συνεχίσει σε χασαποσέρβικο και πάλι σε ζεϊμπέκικο.

Αυλαία

Το 1978 παντρεύτηκε την ηθοποιό Δώρα Σιτζάνη, την οποία αποχωρίστηκε μετά από 4 χρόνια , οπότε και έφυγε από τη ζωή. Το 1982 παθαίνει εγκεφαλικό, μετά από 2 μήνες ταξιδεύει στη Μόσχα, όπου, όμως ένα δεύτερο εγκεφαλικό, κόβει το νήμα της ζωής του σε ηλικία μόλις 45 ετών.

Ο Μάνος Λοΐζος έφυγε πολύ νωρίς. Κατάφερε να αφήσει σπουδαίο έργο πίσω του μέσα σε 20 περίπου χρόνια δημιουργίας, ένα έργο που είναι απίστευτο το πόσο αντίκρισμα βρίσκει στο τώρα. Σκεφτείτε, αν ήταν ακόμα ανάμεσα μας, τι θα γράφαμε γι’ αυτόν σήμερα με 20 και παραπάνω ακόμα χρόνια καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ήταν ξεχωριστός άνθρωπος με ήθος και μια φλόγα για ζωή και για δημιουργία. Δεν θα μπορούσαμε να κλείσουμε με καμία άλλη φράση εκτός από αυτήν : «Όλα σε θυμίζουν, Μάνο…»

Ένα δείγμα του σπουδαίου του έργου:

Βασική Δισκογραφία

«Ο Σταθμός» (1968): Επτά τραγούδια σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου και πέντε ορχηστρικά. («Minos») Επιτυχίες: «Δελφίνι, Δελφινάκι», «Το παληό ρολό», «Η δουλειά κάνει τους άντρες», «Ο Σταθμός». Τραγουδούν: Γιάννης Καλατζής, Λίτσα Διαμάντη, Δημήτρης Ευσταθίου και Γιώργος Νταλάρας.
«Θαλασσογραφίες» (1970): 11 τραγούδια σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου. («Minos») Επιτυχίες: «Έχω ένα καφενέ», «Τζαμάικα», «10 παλληκάρια». Τραγουδούν: Γιάννης Καλατζής, Γιώργος Νταλάρας, Μαρίζα Κωχ, Γιάννης Πάριος και ο συνθέτης.
«Ευδοκία» (1971): Το σάουντρακ της ομώνυμης ταινίας του Αλέξη Δαμιανού. («Minos») Επιτυχία: «Το Ζεϊμπέκικο της Ευδοκίας».
«Να ‘χαμε τι να ‘χαμε…» (1972): 10 τραγούδια σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου. («Minos») Επιτυχίες: «Παποράκι», «Ήλιε μου σε παρακαλώ», «Κουταλιανός», «Ελισσώ». Τραγουδούν: Γιάννης Καλατζής και Γιώργος Νταλάρας.
«Τραγούδια του δρόμου» (1974): 12 τραγούδια σε στίχους Γιάννη Νεγρεπόντη, Δημήτρη Χριστοδούλου, Νίκου Γκάτσου και Μάνου Λοΐζου. («Minos») Επιτυχίες: «Μέρμηγκας», «Τσε», «Τ’ Ακορντεόν», «Τρίτος Παγκόσμιος». Τραγουδούν: Αλέκα Αλιμπέρτη, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, η Χορωδία Γιώργου Κακίτση και ο συνθέτης.
«Καλημέρα ήλιε» (1974): 12 τραγούδια σε στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου και Μάνου Λοΐζου. («Minos») Επιτυχίες: «Καλημέρα Ήλιε», «Μια καλημέρα», «Με φάρο το φεγγάρι», «Θα έρθει μόνο μια στιγμή», «Δώδεκα παιδιά» και «Όταν σε είδα να ξυπνάς». Τραγουδούν: Κώστας Σμοκοβίτης, Χάρις Αλεξίου, Αλέκος Αλιμπέρτης και ο συνθέτης.
«Τα νέγρικα» (1975): Κύκλος 10 τραγουδιών σε ποίηση Γιάννη Νεγρεπόντη. («Minos») Επιτυχία: «Ο γερο νέγρο Τζιμ». Τραγουδούν: Μαρία Φαραντούρη και Μανώλης Ρασούλης.
«Τα τραγούδια μας» (1976): 12 τραγούδια σε στίχους Φώντα Λάδη με ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα. («Minos») Επιτυχίες: «Λιώνουν τα νιάτα μας», «Πάγωσε η τζιμινιέρα», «Το Δέντρο». Ο δίσκος έγινε πλατινένιος, αλλά τα περισσότερα τραγούδια κόπηκαν από το ραδιόφωνο της ΕΡΤ, λόγω των πολιτικοκοινωνικών τους μηνυμάτων.
«Τα τραγούδια της Χαρούλας» (1979): 12 τραγούδια σε στίχους Μανώλη Ρασούλη και Πυθαγόρα. («Minos») Επιτυχίες: «Γύφτισσα τον εβύζαξε», «Τέλι, Τέλι, Τέλι», «Όλα σε θυμίζουν». Τραγουδούν: Χάρις Αλεξίου και Δημήτρης Κοντογιάννης. Ο δίσκος έγινε πλατινένιος.
«Για μια μέρα ζωής» (1980): 12 τραγούδια σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου, Μανώλη Ρασούλη, Δώρας Σιτζάνη, Φώντα Λάδη, Τάσου Λειβαδίτη και Μάνου Λοΐζου. («Minos») Επιτυχίες: «Σ’ ακολουθώ», «Κι αν είμαι ροκ», «Η ημέρα εκείνη δεν θα αργήσει». Τραγουδούν: Δήμητρα Γαλάνη, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Δώρα Σιτζάνη και ο συνθέτης.
«Γράμματα στην αγαπημένη» (1983): Μελοποιημένη ποίηση του τούρκου Ναζίμ Χικμέτ σε απόδοση Γιάννη Ρίτσου. («Minos»)
«Εκτός Σειράς. Σαράντα σκόρπιες ηχογραφήσεις» (2002): Συλλογή με επιτυχίες του που δεν είχαν συμπεριληφθεί σε δίσκους. («Minos»)
«Τα τραγούδια του Σεβάχ» (2003): Συλλογή με τις μεγάλες επιτυχίες του («Minos»)